Wonderlike goed, ma’s. Ek weet, want ek het een gehad en ek is self een. Is ook al ‘n ouma. Ek het my ma verloor op 11-jarige ouderdom. Tot vandag toe kan ek nog die “lewenslesse” onthou wat sy my geleer het. Die Bybel leer ons nie verniet “eer jou moeder en jou vader” nie.
Mooi loop!
~Lorraine Weitz Brand~❤
Kopiereg voorbehou
Fotobron : Internet
As iemand nog dink ek is dom en onnosel . . . blameer vir Buks.
My “liberation before education” het begin toe ek vir die eerste keer skooltoe is. Voor eerste pouse het Buks by die skool aangekom, die klaskamer binne gestorm, direk na my skoolbank geloop en my vreesloos aan my splinternuwe skoolrok se pante beetgekry en huistoe probeer sleep.
Vandag wens ek ek kon dit op kamera sien. Ek is seker ek sou meer as ‘n miljoen “likes” op Youtube gekry het. Buks kon advertensierolle losslaan en ek sou my Ekonomiese Vryheid in my leeftyd op ‘n baie vroee ouerdom bereik het.
Hoe Buks geweet het waar die skool is en watter klaskamer aan die Sub A’s behoort sal geen mens weet nie. Ons het omtrent ‘n kilometer van die skool gebly. Die groot drama was toe die skoolhoof se dogter (my senior en in Sub B) my meegedeel het dat haar pa Buks sou skiet as hy weer sou durf waag om sy pote op die skoolgronde te sit. Ek het haar gehaat met ‘n passie (kinder-drif) want hoe op aarde vertel ek vir Buks hy is nie welkom by die skool nie.
Ek meen, hy was na alles ‘n hond. ‘n Tweejaar oue Bokser wat nie geskrik het vir die duiwel nie. My pa was op ‘n stadium moedeloos met Buks oor sy arrogansie en het die hond vir ‘n vriend gegee op ‘n plaas. Met trane in ons kinderoe het ons die swart Mercedes agterna gestaar met Buks op die agtersitplek. Twee weke daarna kom die einste swart Mercedes terug. Met Buks op die voorste sitplek. Die plaasboer is moedeloos verby. Buks wil nie aanpas op die plaas nie.
Soos die verlore seun word Buks terugverwelkom in die huisgesin. Sy spesiale kos word voorberei, hy word gebad en ‘n nuwe kombers vervang die ou een. Daardie aand slaap Buks voor die ou koolstoof in die kombuis. Die katte is moeilik, al hulle lojaliteit het hulle niks gehelp nie. Buks was die gekroonde vierpotige koning van die dieredom in die huis.
Elke Vrydagmiddag was dit Kinderkrans by die skool. Buks het darem nie meer die nut daarin gesien om my lyfwag te speel by die skool nie. So wag ek vir my sussies en broer om te kom dat ons kan stap. Ek is verveeld en besluit die heining (draad) en hek is ‘n lekker speelplek. Klim op en af, op en af . . . net om die volgende oomblik hardhandig van agter beetgekry en afgetrek word grond toe. Het nou nog die merke van sy tande as bewyse, Vandag wonder ek, was hy bekommerd ek kry seer of het ek net pleinweg op sy senuwees gewerk?
My ma is nie baie lank daarna oorlede nie. Buks het verander. Stiller geword. Nie meer so waaksaam gewees nie. Minder geeet en minder gespeel. Minder omgegee, as ek dit so kan noem.
Nie baie maande na my ma se dood het Buks verdwyn. Ek was nog hartseer oor my ma se dood en toe los Buks ons ook net so. Vandag, byna 40 jaar later wonder ek baie oor Buks. Was dit my ma se dood wat hom geknou het? Was dit die hartseer in die huis wat hy nie meer kon hanteer het nie? Of het hy geweet my ma gaan nie meer lank leef nie? Het hy net gebly terwille van haar?
Vandag sal ek alles wou gee om weer vir Buks te kan he. En om hom ‘n drukkie te kan gee en dankie te se dat hy so mooi na my gekyk het.
©
Ek besef maar net weer elke dag hoe bevoorreg ‘n mens is om jou al jou kinders/skoonkinders gelyketyd om jou etenstafel te kan hê.
Dat dit nog vir hulle lekker is om “huistoe” te kan kom en ma en pa se kos te geniet. ‘n Tweede huis – waar hulle nog kan loer wat is in die yskas, om te proe uit die potte terwyl ek kosmaak en soms met hulle voete op die banke te lê.
Dit is hierdie oomblikke wat ek verewig in my hart vaslê. My kosbaarhede, my kleinnode, my lewe . . .
Brood. ‘n Eenvoudige kos. Terselfdertyd koningskos. “Comfort food” sê die Engelse (en ‘n paar wyses).
Nie winkelbrood nie. Dié tipe brood hou vir my geen bekoring in nie of roep geen herinneringe op nie. Smaak na niks.
Met die afgelope paar dae se reën het ek gehunker na my oorle ma se groentesop, vars gebakte brood en harde plaasbotter.
Ek slaan ‘n pot sop aanmekaar, ek en manlief ry ongeveer 7km om ‘n vars plaasbrood te gaan koop by ons gewilde koffieplek, Get-To-Gether. Ek glip by ‘n deli in en koop regte, egte plaasbotter wat kliphard is. Koorsagtig ry ons huis toe.
Ons wag geduldig vir die sop. Jy kan dit nie aanjaag nie. Dit moet prut. Intussen bid ek vir geduld. My gedagtes gaan op loop. Ek dink aan snye vars brood met ma se vyekonfyt. Met stukke. Nie soos vandag se jellievoorkoms nie.
Ek dink aan varsgebakte brood (met niks op nie) en vars karringmelk. As kind het ons die warm brood in die blikbeker karringmelk gedruk. Ek dink aan varsgebakte brood met varkvet en ‘n beker stomende koffie vir ontbyt. Ek dink aan varsgebakte brood met grondboontjiebotter en stroop. So dikgesmeer dat jy agterna jou hande, vingers en ken moes gaan was om van die taai ontslae te raak.
Ek dink aan snye varsgebakte brood en ma se oorskiet kerrie-sous. Tot vandag toe nog wek dit emosies by my – en ma is al 41 jaar oorlede. So sterk is die herinneringe nog.
Vandag vrek my kinders oor my spesiale knoffelbrood wat ek maak. Of broodslaai. Pangeroosterde broodjies met tamatie en kaas is ook ‘n gunsteling. Kleintyd het ek vir my kinders broodjies in eier-en-melk-mengsel gebraai en met room en aarbeikonfyt bedien vir ‘n versnappering in die winterkoue.
Skoonma se brood-en-botter-poeding kry hoë punte. Ons vrek oor broodslaai en manlief kan nie braai sonder sy braaibroodjies nie. Ouboet hou van sy roosterbrood en Kleinboet hou van sy roereiers-en-vulsel op sy brood. Ek hou van “savoury” brode!
Ons lief brode en smere, ons is gek oor brode wat gebak is met olywe, of kaas, of sonneblompitte, of spekvleis . . . altyd bereid om iets nuuts te probeer. My vriendin Zelda, bak gereeld op ‘n Vrydag ‘n kitke – nog ‘n broodjie waaroor ek absoluut gek is. (Zelda, as jy hier lees – stuur vir ons jou resep, asb – en vir my ‘n broodjie).
Ek kan goed verstaan (en ek sê dit met die grootste respek) dat brood in ons mees geliefde gebed, Die Onse Vader, voorkom.
Van Bybelse tyd vorm brood al die basis van die alledaagse lewe. Daar is die seuntjie met die vissies en die brode. Ons lees in die Bybel van die man wat aan die deur geklop het in die middel van die nag en gevra het vir ‘n stukkie brood. Die Bybel leer ons van die Nagmaalbrood.
Uiteindelik is die sop gereed. Ons oë blink, ons mae raas. Ons val weg. Met smaak. Dik snye brood (my man noem dit “sooie”) word gesny. Die botter is hard, ons skraap dit af en plak dit in hompe op die brood. Sop is warm en geurig en ons eet dit uit emalje-bakkies. Ons sug behaaglik. Ons glimlag. Ons eet. Ons is tevrede.
Ons het weer ons daaglikse brood in. Ryk, warm en lekker. Sielskos, hartskos – koningskos!
Naskrif : Dié van julle wat in Bloemfontein kom kuier, gaan maak gerus ‘n draai by een van ‘n paar Get-to-Gethers. Julle sal nie spyt wees nie. Dis nie net die kos wat lekker is nie, die atmosfeer en dekor en eetgerei is so plaas as wat jy kan kry. Warm, gasvry, oorvloed – “comfort food” op sy beste!!
Ek bly uitstel. Wou teruggaan Kimberley toe om op my spore te stap tot by my kinderdae. Ek is daar gebore en getoë. Ek was half skrikkerig, almal weet hoe die mooi plekke tot verval gekom het.
Ons is gister vroeg uit Bloemfontein Kimberley toe. Ons begin by die heel laaste plek waar ons gebly het. Lyk nie te vrot nie. Die volgende plek lyk ook maar so-so. Tenminste spuit die besproeingstelsel die gras en plante nat.
Toe na die huis waar my jongste gebore is, lyk ook nie te sleg nie. Dis asof daar minder bome in die eens boomryke area is. Volgende stop – die dupleks waar oudste gebore is. Daar was destyds nie veel van ‘n “groen” tuin nie – net plaveisel en bakke met struike, en dit lyk nog dieselfde.
Toe kom die skok. Ek loop terug op my spore tot die eerste woonstel waar ek en manlief gebly het na ons troue. Voor dit omskep is in ‘n blyplek, was dit ‘n dokter se spreekkamer.
Die dakplate is flenters, die groot ruit aan die voorkant is gebreek en gelas met plastiek en kleefband. Die traliehek is geroes en stukkend. Orals lê gebreekte bottels en plastieksakke rond. Die gras is kniehoogte en êrens drup ‘n kraan. Toe ons destyds daar gebly het, was van ons vriende taamlik jaloers oor hoe mooi ons plekkie was. Dit was naby aan die stad en loopafstand van my werk. Ideaal vir ‘n pasgetroude paartjie.
Ek was so teleurgesteld dat ek nie dit nie eers oor my hart kon kry om ‘n foto te neem nie. My herrinneringe van die plekkie is brutaal verkrag voor die harde realiteit van hoe dit nou lyk.
Ons het deur die dorp gery en al my vorige werkplekke besoek. Dinge het verander – niks is meer wat dit destyds was nie. Strate is vuil, mense staan en verkoop groente en kos op die sypaadjies. Taxis het die plek voor die pragtige stadsaal (waar ons trou-onthaal was) vir hulself toegeëien. Van die geboue is erg verwaarloos.
Baie van hierdie geboue is in my oë eintlik historiese monumente en is die ruïnes nou die enigste oorblyfsels. Strate is vol slaggate, parke is onversorg en morsig. Die pragtige beelde en monumente is nog staande, maar orals lê papiere rond. Dit, wat eers Kimberley se trots was, is nou ‘n broeiplek vir allerhande gemors.
Toe is ek terug na my hoërskool. Gelukkig was daar ‘n Lenteskool en die skoolgronde was oop. Met ‘n glimlag op my gesig en ‘n paar trane is ek en manlief deur die skool – die huishoudkundeklas (wat nou die Verbruikerstudieklas is), die Labaratorium, die gedeelte agter die gimnasium waar ons pouses gesit het, die skoolsaal, die netbalbane waar ek my knieë nerfaf geval het, die rugbyvelde waar ons kliphard geskree het om die interskole te wen.
Die laerskool was die volgende stop. Ek was verras. Die skool lyk nog goed. Ek het my standerd vyf klas gesien en onthou toe sommer ook weer my eerste skoolkys. Na al die jare het ek en hy mekaar raakgeloop en behou ons kontak.
Heel laaste was die huis waar ek grootgeword het. Alles wat ek vandag is en wat ek doen het in hierdie huis begin. Met liefde was ons grootgemaak, nooit vreeslik materiële oorvloed nie, maar ons was skatryk in liefde, omgee en menswees. Selftrots en respek vir ander was die fondasies van ons bestaan.
Hier het Pa my geleer tel en hoe om ‘n horlosie te lees. Ma het my geleer lees en my liefde vir boeke het hier begin. Sy het my ook geleer brei en naaldwerk doen. Ek was nog te jonk om kos te kook (en buitendien het ek twee ouer susters gehad wie se werk dit was!). Ek en my maatjie langsaan het vir ure onder die vyeboom gesit en popspeel, huis-huis en rek gespring. Hier het ons baklei dat die trane loop, maar vandag kan ek nie eers meer onthou waaroor nie.
Die huis lyk nog goed, dit is onlangs pragtig opgeknap, maar my pa se eens pragtige roostuin, groen grasperke en kleurvolle blomakkers moes plek maak vir ‘n stuk leë grond. Hopelik is dit nie uit verwaarlosing nie, maar dalk het die nuwe eienaars planne vir ‘n spogtuin, een waar hy sy stempel kan op afdruk.
Die kafeetjies daar naby is onherkenbaar vuil en verlate en verniel. Die pragtige busstop (‘n storie op sy eie vir ‘n ander dag) staan soos ‘n weggooihond. Mens-sku, moeg en flenters.
Ek groet in stilte. My herrinneringe van die verlede vertel ‘n ander prentjie. Van helderkleurige blomme in akkers, van saans buitekant sit, bure wat oor en weer kuier, kinders wat blikaspaai en wegkruipertjie speel tot laat in die aand, van donderstorms in die somer en die sloot daar naby wat die bruisende waters wegdra na ‘n volgende plek.
Ek ruik Ma se gemmerkoekies, haar kerriekos, haar koeksisters en die “Camphor Cream” wat ons aangesmeer het in die winter na badtyd. Ek voel Ma se arms om my, Pa wat my omdop as die lekkergoed in my keel vassit en ek onthou Pa se hande as hy in die winter om die koolstoof vir ons kinders biltong sny en kerf.
Alhoewel hierdie reis na my verlede baie dinge vir my hartseer gelaat het, was die lekkerste die onthou-jy-nogs wat ek in my gedagtes kon oproep.
En dït, kan nooit ooit vervalle of agteruitgaan nie – dankie tog!!
Op die oomblik sukkel ek met internetgeriewe en verstom dit my weer eens hoe gou gewoond raak ‘n mens aan moderne tegnologie. Nie dat ek vreeslik “op datum” is met alles nie, julle moet onthou ek is met die ossewa ingevoer. Ongeskraap waar dit kom by skype, 3G’s en al die nuwe goed op die mark.
My kinders reken dit is al die knoppies wat my brein deurmekaar maak. In my dae (skielik eggo Casper de Vries se stem nou skielik in my ore!!) het knoppies net een funksie gehad. Aan en af. En een knoppie op ‘n slag.
Ek verkyk my aan die jong klomp van vandag. Seil deur hierdie tegnologie soos ‘n warm mes deur botter. Het in die meeste gevalle nie eers nodig om die instruksies te lees nie. Maar kom dit by kamerskoonmaak of huiswerk het hulle die verstand van ‘n tweejarige. Wat agter is. Dan verstaan hulle nie en hulle kan ook nie. Nie eers as jy hulle aan die hand neem en verduidelik, of selfs wys hoe nie.
Nie dat ek nee dankie vir moderne tegnologie sê nie. Sonder my selfoon, my laptop en my digitale kamera sou my hande afgekap wees. Vroeér jare het ek nogal ‘n mooi handskrif gehad. Selfs diplomas en sertifikate versier. My Afrikaanse onderwys in Standerd 7 het in my eksamen my vergewe omdat ek durf waag het om turkoois ink te gebruik. Sy kommentaar onder aan my werk was : “Lorraine, jy weet jou werk moet in blou ink wees, maar ek vergewe jou solank jy altyd so netjies skryf!” As jy nie mooi is nie, moet jy maar slim wees.
Vandag het ek nie baie energie vir pen en papier nie. Ek skryf in die eerste plek soos ek dink en praat en moet maar teruggaan en al my sinskonstruksies hersien. Boonop gaan dit baie vinniger en kan ek “copy & paste” waar en soos ek dit nodig het. Die liassering van my werk is ook baie makliker. Geen lêers waar dokumente gaatjies moet ingedruk word nie.
Geen ure wat vermors word om na dokumente te soek nie. Gelukkig het ek Tikskrif op skool gehad. Vir jare het ek gewonder waarom het ek hierdie vak geneem het. Maar met rekenaars wat ons lewe oorheers, is ek vandag baie bly. Nie dat dit nie jongeres pla nie. Met hulle twee of vier vingers kom hulle net so vinnig oor die weg. Die enigste voordeel wat ek het is dat ek nie op my hande hoef te kyk as ek tik nie.
Die een of twee kere wat my kinders met hul ma spog, is as hulle vriende soms hier kuier en dan sommer so terloops vir my vra ek moet gou ‘n stuk uit ‘n boek of tydskrif tik. Die vriende is (dalk maak hulle maar net so uit ordentlikheid en vir die bord kos wat moet kom) dan vreeslik opgemaak met my vernuf. Soms lees hulle die stuk uit die boek en dan moet ek met toe oë tik. Nie dat ek die oe’s en die aa’s waardeer nie. Wonder net wat sou my tikjuffrou, Mev Smith, sê as sy die klomp kinders kon hoor.
Soms wonder ek of ons nie dalk, net dalk, die mens-faktor uit die lewe haal met al die tegnologie nie. Met televisie het baie gesinswaardes verdwyn, gesels met die bure is onmoontlik as gevolg van hoë mure, hekke en afstandbeheerkontroles. Briewe met die hand geskryf en gepos het feitlik verdwyn met e-posse en sms’e. Saam musiek luister in die voorhuis is weg saam met Ipods, interaksie met mense het verdwyn met internet-bankfasiliteite.
Ek weet al hierdie dinge hierbo maak die lewe vir my baie makliker en meer as minder waardeer ek hierdie geriewe, maar net soms voel dit my iewers langs die pad mis ek iets ongelooflik groots!
Iets wat geld en tegnologie nooit kan vervang en nooit weer kan herstel nie.
Lorraine
Alhoewel ek nou nie ‘n Nobelprys sal wen vir Letterkunde nie is ek mal daaroor om te skryf. ‘n Vriendin van my spot altyd en sê as iemand my vra om ‘n doodsberig te skryf, eindig ek op met ‘n outobiografie van die oorledene. My vorige huisdokter het gesê dit is goed ek skryf, want dan kom al die gemors uit my sisteem. My prokureur reken weer ek praat te veel en gee te veel inligting ongevraagd uit.
Persoonlik dink ek dit is omdat ek so baie stilgemaak was in die klas. Ek voel soos die seuntjie van ‘n vriendin wat gekla het hy hou nie van kerk nie, want net die dominee mag praat. Aan die beginjare van ons huwelik het manlief al briewe by die ketel gekry (ek kry koffie in die bed) as ek my links gegooi het oor iets wat (ek dink) hy aangevang het en hy nie eers daarvan bewus is nie. Die kinders het my met ‘n “wat het ek nou weer verkeerd gedoen” uitdrukking geloer as ek ‘n briefie in hul hand gestop het.
Pla of plesier iets my in die koerant, skryf ek ‘n brief – in so ‘n mate dat ek dink die dagkoerant het my op hul swartlys gesit. Opgeprobeer om weer iets van my kant te laat hoor, maar onsuksesvol – nêrens verskyn my briewe nie, en nie eers almal was klaagliedere nie!
Na skool het ek ‘n aanlegtoets by die destydse Mannekrag afgelê. Die bedryfsielkundige vra vir my (na die aflegging) waarom ek nie joernalistiek gaan swot nie. In my onkunde (destyds was vroue goed vir verpleging – ek het nie geduld nie, onderwyseresse – ek sou ‘n kind se nek omdraai die eerste dag of BA graad – wat onder ons klomp bekendgestaan het as mansoek-graad en daarom uit was soos neuskrap in die kerk . . . kyk waar draai ek alweer) het ek gedink die man wil hê ek moet voor ‘n persoon staan en vra “hoekom het jy jou man vermoor”.
Nooit in my wildste drome gedink ek kon eintlik stories geskryf het nie. En dalk vandag onder die geteldes getel het. Boekpryse losgeslaan het, toekennings ontvang het, ‘n glanspersoon gewees het. Maar nee, as jy jonk is, is jy mos slim – dink jy weet alles , en vra niks. Met my ma se dood toe ek elf jaar oud was en pa wat baie, baie hard moes werk om manalleen na sy vyf moederlose kindertjies te kyk, was daar nie tyd vir baie gesels nie.
Maar hier is ek nou – nog altyd lief vir skryf. ‘n Ander vriendin stel voor dat ek, met die resessie wat tans nog op MY troon sit en regeer, elke oggend “morning papers” skryf. Dit is om elke oggend rustig te raak, jou kop skoon te maak en alles wat in jou gedagtes kom, op papier neer te skryf. Om al jou drome, jou vrese, jou ideale, jou frustrasies, jou “om-te-doen” lysies – alles wat in jou hart is, op papier neer te sit. Met die resessie nogsteeds in my hart het ek elke denkbare woord neergeskryf – skuld, swaarkry, depressie, mislukking, nagmerries, ellendes, prokureursbriewe en nog ‘n hele woordeboek vol negatiewe gedagtes.
So kyk ek onlangs na ‘n DVD oor ‘n motiveringspraatjie en ek besef ek is besig om myself in ‘n put te skryf. So diep was ek dat as hulle my ontbyt in die oggend sou afstuur, ek dit eers teen middernag sou kry vir ‘n snêk! Net daar besluit ek om vir my ‘n plakboek te maak met positiewe woorde en gedagtes, en was ek verras met die pragtigste woorde denkbaar, en dit in my eie taal.
Bederf, glimlag, toekoms, vrouwees, lag, geluk, hart, reënboog, siel, gered, oorvloed, skitter, musiek, glo, ontvang, sing, sielsvreugde, liefdevol, dolgelukkig, wenners, hoop, kampioen, passie, wysheid, herrinneringe, verandering, drome, voorspoed, vrede, beskerm, ontdek, dans, leer, vertroue, ontwikkel, leef, feesvier, keuse, skat, dankbaar, gesondheid, kleinnood, sukses, bewonder, oorleef, respek, ondervinding en ‘n duisend ander.
Vandag is ‘n nuwe dag en elke dag is dié dag dat ek positief dink en leef – en net om te keer dat die donker put my roep, sit ek elke dag (die dinge waarvoor ek dankbaar is) my hart op papier!!
Lorraine